Afganistan’da asgari ücret uygulaması, resmi düzeyde belirlenmiş bir rakamdan ziyade iş gücü piyasasında pazarlık ve yöresel şartlarla şekilleniyor. Özellikle kırsal bölgelerde ücretler daha düşük seyrederken kent merkezlerinde temel yaşam maliyetlerine göre değişkenlik gösteriyor. 2025 yılında da merkezi hükümetin yokluğu ve uluslararası desteğin azalması, asgari ücretin net bir rakamla tanımlanmasını zorlaştırıyor.
Afganistan Asgari Ücret 2025 Temel Çerçeve
Afganistan’da ulusal asgari ücret, resmi bir kanunla belirlenmediği için işveren ve çalışan arasındaki sözleşme özgürlüğüne bırakılmıştır. 2025 itibarıyla geçim maliyetleri artarken yasal bir taban ücreti olmadığı için çoğu iş kolunda günlük 200–300 Afganî (AFN) civarında ücret pazarlığı yapılıyor. Kentsel alanlarda bu rakam hayat pahalılığına göre değişebilmekte ve bölgeler arası farklılıklar belirginleşmektedir.
Yasal Düzenlemeler ve Tarihçe
Afganistan 2007 tarihli İş Kanunu’nda asgari ücret tespitiyle ilgili açık bir hüküm bulunmuyor ve 2025’e kadar yapılan değişikliklerde de ulusal taban ücret düzenlemesi getirilmemiştir. Bu durum, iş gücü piyasasında pazarlık gücünü işveren tarafına bırakmakta, işçi örgütlerinin ve uluslararası kuruluşların çağrılarına rağmen formal bir çizgi oluşturulamamaktadır.
Eski Kanunlar
2007 İş Kanunu, çalışma saatleri, fazla mesai ve işçi hakları çerçevesi sunarken asgari ücret konusunda hüküm koymayarak iş sözleşmelerinin serbestçe düzenlenmesine imkân tanımıştır.
Taliban Döneminin Etkisi
2021’den bu yana iktidarda olan Taliban yönetimi, ekonomiye ilişkin yeni iş yasaları çıkarmamış, uluslararası tanınırlığın eksikliği ve yaptırımlar, asgari ücret tartışmalarını geriye bırakmıştır.
Asgari Ücretin Ekonomik Etkileri
Resmi bir asgari ücretin yokluğu, çalışanların gelir güvencesinin zayıf olmasına yol açarken düşük ve belirsiz ücretler tüketici harcamalarını kısıtlayarak iç talebin daralmasına neden oluyor. İşveren maliyetlerinin düşük kalması işletme sürdürülebilirliğine kısa vadede destek verse de uzun vadede işgücünün refah düzeyini gerileterek verimlilik ve toplam ekonomik büyümeyi olumsuz etkiliyor.
İşgücü Piyasasında Uygulama ve Denetim
Afganistan’da işgücü piyasası, büyük oranda küçülmüş kamusal denetim, sınır ötesi istihdam göçü ve yerel işverenlerin inisiyatifine bırakılmış denetim mekanizmalarıyla işliyor. Resmi kurum eksikliğinde işçi şikâyetleri nadiren takip edilirken taşeron ve kayıt dışı çalışma yaygın, ücret uyumu ise sahada yürütülen günlük pazarlıklara bağlı olarak şekilleniyor.
Uygulama Zorlukları
Eğitim, ulaşım ve güvenlik sorunları, iş müfettişlerinin sahaya çıkmasını güçleştirirken kayıt dışı sektörlerde çalışan yevmiyecilerin şikâyet hakları fiilen kısıtlanmaktadır.
2025 Öngörüleri ve Tahminler
2025 yılında Afganistan’da resmi bir asgari ücret düzenlemesi beklenmezken bölgesel barış projeleri ve uluslararası yardım programları, çalışma koşullarını iyileştirmeye yönelik pilot ücret modelleri sunabilir. Yaşam maliyetindeki yıllık ortalama %10 artış, yerel tüketici fiyat endeksini belirlerken insani yardım kuruluşlarının önerdiği günlük 250–300 AFN aralığı, geçim ücreti olarak referans alınmaya devam edecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda Afganistan’da asgari ücret uygulamalarıyla ilgili sıkça sorulan soruların yanıtları yer almaktadır.
Afganistan’da resmî asgari ücret var mı?
Afganistan’da 2007 İş Kanunu’nda asgari ücret tanımı bulunmadığı için resmi bir ulusal taban ücret uygulanmamakta; ücretler işveren ve çalışan arasında pazarlıkla belirlenmektedir.
Ortalama günlük ücret ne kadar?
2025 itibarıyla kent merkezlerinde günlük ücret genellikle 200–300 AFN arasında, kırsal bölgelerde ise 150–200 AFN civarında değişmektedir.
Asgari ücret 2025’te artar mı?
Resmî taban ücreti olmadığı için artış yerine uluslararası yardım programlarının desteklediği pilot modellerle bölgesel iyileştirmeler gündeme gelebilir; genel artış tüketici fiyat endeksine bağlıdır.
İşverenler nasıl etkileniyor?
Düşük ücret maliyetleri işverenleri kârlı kılarken iş gücünün niteliksiz kalması, verimliliği düşürerek uzun vadede operasyonel risk oluşturuyor.
Ücret uyuşmazlıkları nasıl çözülüyor?
Resmi arabuluculuk mekanizması bulunmadığı için uyuşmazlıklar ya işveren inisiyatifiyle ya da yerel şura ve topluluk liderlerinin müdahaleleriyle çözümleniyor.
Bölgesel farklılıklar ne kadar belirgin?
Kabul, Herat ve Mazar-ı Şerif gibi büyük şehirlerde ücretler ekonomik aktiviteye bağlı olarak kırsal alanlara kıyasla %20–30 daha yüksektir.
